آسیب‌شناسی تدوین و اجرای لایحه تحول نظام مالیاتی از منظر خط‌مشی‌گذاری (موردمطالعه: سازمان امور مالیاتی)

  زمینه: لایه تحوّل نظام مالیاتی کشور یکی از اسناد بالادستی مهم مدیریت عمومی به شمار می‌رود که باید از منظر خط‌مشی گذاری ارزیابی شود. هدف: هدف این تحقیق، مطالعه آسیب شناسانه تدوین و اجرای لایحه تحوّل نظام مالیاتی از منظر خط‌مشی گذاری بوده است. روش: با توجّه به رویکرد اتّخاذ شده، هفت متغیر اصلی موثّر بر توفیق خط‌مشی تحوّل نظام مالیاتی در سه عرصه سیاست‌گذاری، نهادی و عرصه خرد از ادبیات نظری استخراج شد. جهت عملیاتی سازی عوامل مذکور علاوه بر مطالعه ادبیات تحقیق با 5 نفر از متخصّصان دانشگاهی حوزه خط‌مشی گذاری عمومی مصاحبه نیمه ساختارمند به عمل آمد که بر مبنای تحلیل آن‌ها 69 مؤلفه برای متغیرهای فوق استخراج شد. جهت ارزیابی مؤلفه‌های مذکور در خط‌مشی تحوّل نظام مالیاتی، روش پیمایش مبتنی بر پرسش‌نامه کتبی در بین 15 نفر از کارشناسان امور مالیاتی و سیاست‌گذاری مالی انجام شد. نتایج: بیش‌ترین نقاط ضعف لایحه تحوّل نظام مالیاتی از منظر خط‌مشی گذاری در عرصه سیاست‌گذاری بوده است که در آن به‌اندازه کافی به عوامل مربوط به ویژگی‌های خط‌مشی و مؤلفه‌های مهم شکل‌گیری خط‌مشی توجّه نشده است. هم‌چنین عامل‌های مربوط به عرصه خرد نیز کمتر مورد توجّه تدوینگران و مجریان بوده است. در این لایحه مؤلفه‌های مربوط به بازخوردهای جمعیت هدف نیز تا حد زیادی مغفول واقع‌شده و توجّه زیادی به عوامل محیطی کلان مداخله‌گر نشده است. امّا نقاط مثبت لایحه مذکور صرفاً در عرصه نهادی یا سازمانی بوده است که به ترتیب عبارت است از: تعیین دقیق روابط بین سازمانی در اجرای خط‌مشی، توجّه به مؤلفه‌های لایه‌ها و سطوح درگیر و مؤلفه‌های موثّر بر پاسخ‌های مطلوب مجریان خط‌مشی.